Pierwsza notatka o Mikołajkach pojawiła się w 1444 r., kiedy to Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego, Konrad von Erlichshausen, podarował Wawrzyńcowi Prusowi ziemie położone obok wsi kościelnej Mikołajki. Jej nazwa pochodzi od św. Mikołaja, patrona kaplicy usytuowanej na wzgórzu wiatracznym, opiekuna żeglarzy i przejść wodnych. Z czasem skromna wieś mazurska przekształciła się w miasto  Mikołajki. Uruchomienie stałej żeglugi po Wielkich Jeziorach, a później otwarcie połączenia kolejowego z Mrągowem i Orzyszem sprawiły, że miasto stało się popularną miejscowością letniskową. Przyjrzyjmy się, jakie są najciekawsze atrakcje turystyczne Mikołajek.

‘Perła Mazur’, ‘Letnia stolica Polski’, ‘Stolica Mazur’, ‘Wenecja Północy’, ‘Żeglarska stolica Polski‘, – epitetów i definicji określających Mikołajki jest wiele, ale wszystkie jednoznacznie sugerują, że jest to miejsce wyjątkowe, o niesłabnącej popularności. Położone na przesmyku między jeziorami Tałty i Mikołajskim, na trasie wodnego szlaku łączącego północne i południowe Mazury i w sąsiedztwie największego w Polsce jeziora Śniardwy, Mikołajki ściągają do siebie przede wszystkim amatorów żeglarstwa i sportów wodnych. Znajdująca się w mieście wioska żeglarska jest jednym z najczęściej odwiedzanych przez żeglarzy miejsc na Mazurach. Obok znajduje się też port Żeglugi Mazurskiej, z którego odpływają statki kursujące po mazurskich jeziorach.

W sezonie letnim Mikołajki tętnią życiem. Odwiedzają ją nie tylko turyści pragnący wypłynąć w rejs po okolicznych jeziorach. Przez całe lato odbywa się tu wiele imprez. Sezon otwiera Festiwal Króla Sielaw, są też Szanty w Mikołajkach, czyli Festiwal Piosenki Żeglarskiej. Aby poczuć prawdziwy mazurski klimat obowiązkowo odwiedzić trzeba jedną z licznych portowych tawern, z których już przed wejściem unosi się zapach smacznego jedzenia, napić się piwa, posłuchać szant i opowieści lokalnych wilków morskich.

Funkcję rynku w Mikołajkach pełni plac Wolności. Pośrodku stoi fontanna z postacią ryby – Króla Sielaw. Jak głosi legenda, dawno, dawno temu władał on wodami mazurskich jezior. Z biegiem czasu na Mazurach zaczęło się pojawiać coraz więcej osadników, a rybacy, zarzucając sieci, zakłócali spokój jezior. Zaniepokojeni bogowie wezwali na pomoc Króla Sielaw prosząc, by przywrócił im dawną harmonię. Rybi król rozpoczął więc walkę z intruzami: patrolował jeziora, przewracał rybackie łodzie i niszczył sieci. W konsekwencji wystraszeni rybacy zaniechali połowów, a głód coraz częściej zaglądał im w oczy.

Wtedy żona jednego z nich postanowiła przeciągnąć bogów na swoją stronę. Jej prośby zostały wysłuchane i dostała od bogów tajemnicze żelazne kółko. Rybacy szybko wpadli na pomysł utkania z takich kółek żelaznej, odpornej na zniszczenia, sieci. Tak zrobili, a w sieć wpadł sam Król Sielaw. W zamian za darowanie życia obiecał przywrócić rybakom dobre połowy. Rybacy zgodzili się i darowali królowi życie, ale nie wolność. Woleli nie tracić go z oczu i przytwierdzili żelaznym łańcuchem do mostu. Na pamiątkę tego wydarzenia, do dziś, w czasie Festiwalu Króla Sielaw, do wody wrzucana jest rzeźba Króla Sielaw przytroczona do mostu łańcuchem.

To jedna z najstarszych restauracji w Mikołajkach, uwieczniana jeszcze na przedwojennych pocztówkach. Pamięta czasy, kiedy most przemierzały konne furmanki, a kobiety w długich sukniach tańczyły na tarasie walca. W latach 30-tych XX wieku była to główna restauracja mikołajskiej przystani, przed którą – przepływającym turystom – sprzedawano wędzoną sielawę. Podobnie po wojnie ‘Sielawa’ szybko odzyskała miano kultowej, mikołajskiej restauracji, w której odbywały się niezapomniane dancingi. Pod koniec lat 80-tych budynek restauracji uległ degradacji, ale w następnej dekadzie został odbudowany. W ten sposób atrakcje turystyczne Mikołajek zyskały ciekawy obiekt.

Restauracja mieści się przy promenadzie, nad samym brzegiem jeziora, z widokiem na przepływające jachty i statki. Oferowane w menu potrawy tworzone są na bazie naturalnych składników, z wykorzystaniem mazurskiego bogactwa: regionalne przystawki, potrawy sezonowe i tradycyjne dania kuchni polskiej.

Drewniany most łączący dwa brzegi Jeziora Mikołajskiego powstał w 1516 r. Miał wbudowaną klapę (komorę celną), którą podnoszono by przepuszczać łodzie, za co oczywiście pobierano myto. Podczas I wojny światowej wysadzili go w powietrze wycofujący się Rosjanie. Ponownie zniszczony podczas II wojny światowej, został odbudowany w latach 70-tych, tym razem w wersji metalowej. Służył kolejne 40 lat, aż do 2016 r., kiedy to zastąpiła go aktualna konstrukcja. Obecna kładka swoim nowoczesnym kształtem przypomina rozpięty żagiel, co świetnie wpisuje się w charakter miasta. Most składa się z 14 pylonów, 2 want oraz 2 boków kładki. Po zmroku cała instalacja jest efektownie podświetlana aż 358 – długimi na 1,5metra lampami. Przejście tą kładką doskonale wpisuje się w atrakcje turystyczne Mikołajek.

Pierwsza znana nazwa Ptasiej Wyspy to ‘Helgoland’. Po I wojnie światowej założono na niej klub żeglarski, na którego potrzeby specjalnie zbudowano pawilon klubowy. Przy molo łączącym wyspę z lądem powstała przystań żeglarska. Inwestycja ta stworzyła warunki do masowego uprawiania sportów wodnych w Mikołajkach. Po wojnie na wyspie znajdowała się także przystań żeglarska należąca do PTTK, która została jednak zlikwidowana w latach 80-tych. Obecnie na Ptasiej Wyspie znajduje się pięciogwiazdkowy Hotel Mikołajki Leisure & SPA. Z okien hotelu rozciągają się panoramiczne widoki na centrum Mikołajek, główną przystań jachtową i połyskującą taflę jeziora Mikołajskiego. 

Kościół Ewangelicki p.w. Świętej Trójcy w Mikołajkach zbudowano w latach 1841-1842 w stylu klasycystycznym, wg projektu architekta Fryderyka Schinkla. Wnętrze zostało wykończone z przepychem i smakiem. W  środku możemy podziwiać dwa cenne portrety miejscowych pastorów, sklepienie kolebkowe z kasetonami, drewniane podchórza i umieszczone nad wejściem organy autorstwa organmistrza Scherweita z Ełku. Ściany kościoła zdobią imponujące XVII – XIX-wieczne obrazy i tablice pamiątkowe. Świątynia posiada także swój własny skarbiec, w którym znajduje się zabytkowy kielich mszalny z 1772 r. W 1880 r. została ukończona jej wieża zegarowa.

Muzeum zostało założone w 1973 roku. Jego pomysłodawcą i twórcą był ksiądz Władysław Pilchowski. Zgromadzono w nim unikalne zabytki piśmiennictwa i drukarstwa polskiego na Mazurach do 1945 roku. W zbiorach znajdują się również inne cenne dokumenty związane z reformacją w Polsce. Muzeum jest w całości poświęcone temu ruchowi na terenie naszego kraju, który został zapoczątkowany przez Marcina Lutra w niemieckiej Wittenberdze.

Najstarsza i najdłuższa ulica w mieście. Przejście całej ulicy to już prawdziwy mały spacer, trzeba bowiem pokonać dystans 2,5 km. Przy Kajki można spotkać najstarsze domy w mieście pochodzące z przełomu XIX i XX wieku. To też są ważne atrakcje turystyczne Mikołajek, pamiętające jeszcze czasy, kiedy miasto należało do Niemiec. Nie brakuje też małych hoteli i kwater z pokojami na wynajem. To oczywiście nie dziwi, bowiem ulica przebiega wzdłuż jeziora Mikołajskiego. Mieszkańcy miasta mówią o niej: “Ulica Kajki to całe Mikołajki”. A patron tej ulicy? Michał Kajka (żyjący w latach 1858-1940) był poetą ludowym, artystą i bojownikiem na rzecz polskości Mazur.

Powstał w 1910 roku, ale po zniszczeniach wojennych został odnowiony w 1948 roku. Już na potrzeby wiary katolickiej. Z okazji IV pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny w świątynie dobudowana została wieża, w której zawisły dzwony ufundowane przez parafian. W listopadzie 2007 roku w mur kościoła wbudowano kamień poświęcony pamięci osób, które trzy miesiące wcześniej straciły życie na mazurskich jeziorach podczas białego szkwału.